EU zoekt rol in Oekraïne-vredesgesprekken tijdens bevroren activa debat

Europa's diplomatieke dilemma: Bevroren activa en vredesonderhandelingen

Terwijl vredesonderhandelingen voor Oekraïne momentum krijgen, bevindt de Europese Unie zich in een precaire positie—ze probeert wanhopig een plek aan de onderhandelingstafel te krijgen terwijl ze worstelt met interne verdeeldheid over het gebruik van bevroren Russische activa om Kiev te steunen. De situatie heeft een kritiek punt bereikt in december 2025, waarbij de Verenigde Staten doorgaan met hun eigen vredesinitiatieven terwijl Europese leiders hun invloed proberen te doen gelden.

Het Amerikaanse vredesplan en Europese zorgen

Het 28-punten vredesvoorstel van de Verenigde Staten, dat zou vereisen dat Oekraïne zich terugtrekt uit gebieden die het nog controleert in de Donetsk-regio en effectief Russische controle over Donetsk, de Krim en Lugansk erkent, heeft voor schokgolven gezorgd in Europese hoofdsteden. 'Het zou een beslissende week kunnen worden voor de diplomatie,' zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas bij aankomst op een vergadering van EU-defensieministers in Brussel. 'Het is duidelijk dat Rusland geen vrede wil, en daarom moeten we Oekraïne zo sterk mogelijk maken.'

Oekraïens president Volodymyr Zelenskyy heeft actief steun gezocht bij Europese bondgenoten, die vrezen dat het Amerikaanse plan—opgesteld zonder input van Kiev of Europa—leest als een verlanglijstje voor Moskou. 'Het is niet eerlijk om Europese bondgenoten uit te sluiten van de wederopbouwgesprekken voor Oekraïne,' zei Zelenskyy maandag, terwijl de inspanningen om de oorlog met Rusland te beëindigen in volle gang waren.

Het bevroren activa dilemma

In het hart van het EU-dilemma ligt ongeveer €210 miljard aan bevroren activa van de Russische centrale bank, waarvan het grootste deel wordt aangehouden door Euroclear in Brussel. De Europese Commissie heeft een "herstellening" voorgesteld die deze bevroren activa zou gebruiken om Oekraïne €140 miljard aan financiering te verstrekken—een plan dat diepe verdeeldheid binnen het blok heeft blootgelegd.

Belgisch premier Bart De Wever is de meest uitgesproken tegenstander geworden en waarschuwt dat het gebruik van de activa 'een fundamenteel principe van internationaal recht' zou schenden en instabiliteit op de wereldwijde financiële markten zou veroorzaken. In een brief aan voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen noemde De Wever het leningsplan 'fundamenteel verkeerd' en waarschuwde hij voor mogelijke Russische vergeldingsacties gericht op Euroclear en België specifiek.

'We zijn bereid offers te brengen, maar niet het onmogelijke,' heeft De Wever verklaard, wat de Belgische positie weerspiegelt dat elk plan duidelijke garanties en risicodeling tussen alle 27 EU-lidstaten moet omvatten.

Europese eenheid onder druk

Het debat over bevroren activa heeft significante breuklijnen binnen de EU blootgelegd. Terwijl Frankrijk en Duitsland het voortouw nemen in de strijd voor Europese input in vredesonderhandelingen, blijven landen zoals België voorzichtig. Franse president Emmanuel Macron heeft benadrukt dat 'een plan tussen Rusland en Oekraïne om de vijandelijkheden te beëindigen alleen kan worden afgerond met de betrokkenheid van Kiev en Europese machten.'

Ondertussen heeft de Europese Centrale Bank een extra laag complexiteit toegevoegd door te verklaren dat ze het EU-plan niet kan ondersteunen omdat het waarschijnlijk verdragen zou schenden die monetaire financiering verbieden. Dit heeft verdere twijfel geworpen op de inspanningen om deze maand tot overeenstemming te komen.

Ondanks deze uitdagingen gaan verschillende EU-leden door. Portugese minister van Financiën Joaquim Miranda Sarmento bevestigde dat zijn regering 'vanuit algemeen oogpunt de creatie van een lening op basis van bevroren Russische activa steunt,' terwijl hij erkende dat technische aspecten nog moeten worden opgelost. Spaanse premier Pedro Sánchez heeft ook steun aangekondigd voor het gebruik van bevroren Russische activa voor de wederopbouw van Oekraïne.

De weg vooruit

EU-leiders zullen de kwestie van bevroren activa bespreken tijdens een top op 18 december, waar ze moeten beslissen of ze doorgaan met de herstellening of alternatieve manieren vinden om Oekraïne te steunen. De inzet kan niet hoger zijn—met Rusland dat volgens analyse door AFP zijn grootste vooruitgang in Oekraïne boekt sinds november 2024, en Oekraïne dat zowel militaire druk als interne politieke uitdagingen het hoofd moet bieden.

Zoals de Deense defensieminister Troels Lund Poulsen opmerkte: 'Ook al zijn vredesonderhandelingen aan de gang, ik zie geen tekenen van Ruslands bereidheid om de vijandelijkheden in Oekraïne te stoppen. Dit moet in aanmerking worden genomen zodat Europa niet achterblijft aan de zijlijn en naïef overkomt.'

De komende weken zullen de Europese eenheid en diplomatieke vaardigheid op de proef stellen terwijl het blok navigeert tussen het steunen van Oekraïne, het beheren van relaties met de Verenigde Staten en het aanpakken van legitieme zorgen over de juridische en financiële implicaties van het gebruik van bevroren Russische activa. De uitkomst zal niet alleen de toekomst van Oekraïne vormgeven, maar ook de rol van Europa in de naoorlogse internationale orde definiëren.