Internationaal Hof zet precedent voor milieuschade aansprakelijkheid

Baanbrekende uitspraak stelt bedrijfsverantwoordelijkheid voor klimaatschade vast

In een historische beslissing die het mondiale milieurecht zou kunnen hervormen, leggen internationale hoven baanbrekende precedenten vast voor bedrijfsaansprakelijkheid en herstelverplichtingen. Het jaar 2025 heeft meerdere mijlpaaluitspraken gezien die gezamenlijk een nieuw juridisch kader creëren dat zowel staten als bedrijven aansprakelijk stelt voor milieuschade.

Adviserende mening Internationaal Gerechtshof

Het Internationaal Gerechtshof (ICJ) heeft op 23 juli 2025 een baanbrekende adviserende mening uitgebracht waarin wordt geoordeeld dat landen uitgebreide wettelijke verplichtingen hebben om het klimaatsysteem te beschermen onder internationaal recht. Het belangrijkste gerechtelijke orgaan van de VN stelde dat staten met due diligence en samenwerking moeten handelen om hun verplichtingen onder het Parijsakkoord na te komen, inclusief het beperken van de opwarming van de aarde tot 1,5°C boven pre-industriële niveaus. 'Dit vertegenwoordigt een overwinning voor onze planeet, voor klimaatrechtvaardigheid en voor de kracht van jonge mensen om een verschil te maken,' zei VN-secretaris-generaal António Guterres.

Het Hof oordeelde dat als staten deze verplichtingen schenden, zij juridische verantwoordelijkheid dragen en mogelijk verplicht worden om onrechtmatig gedrag te staken, garanties te bieden voor niet-herhaling en volledige herstelbetalingen te verrichten. Deze zaak, geïnitieerd door Vanuatu en gesteund door jongeren van de Pacifische eilanden, vertegenwoordigt de grootste zaak die het ICJ ooit heeft behandeld met 91 schriftelijke verklaringen en 97 staten die deelnamen aan mondelinge procedures.

Duits hof stelt precedent voor bedrijfsaansprakelijkheid

Ondertussen heeft het Hooggerechtshof van Hamm in Duitsland op 28 mei 2025 een historisch precedent geschapen dat de weg opent om fossiele brandstofvervuilers wereldwijd aansprakelijk te stellen voor klimaatschade. De zaak, Saúl Luciano Lliuya tegen RWE, betreft een Peruaanse boer die beweerde dat de Duitse elektriciteitsproducent RWE gedeeltelijk verantwoordelijk is voor gletsjersmelt en overstromingsrisico's bij zijn huis in Huaraz vanwege het aandeel van het bedrijf van 0,38% in de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.

'Deze uitspraak biedt een juridische basis voor tientallen hangende klimaatzaken en stelt getroffen gemeenschappen wereldwijd in staat om gerechtigheid te zoeken via de rechtbanken,' verklaarde een juridisch expert van het Center for International Environmental Law. Het hof bevestigde dat klimaat-slachtoffers gerechtigheid kunnen nastreven en vervuilers juridisch aansprakelijk kunnen worden gesteld, wat de eerste keer markeert dat een Europees hof heeft erkend dat bedrijven aansprakelijk kunnen worden gesteld voor klimaatschade die aan de andere kant van de wereld plaatsvindt.

Inter-Amerikaans Hof versterkt bedrijfsdue diligence

De adviserende mening 32/25 (AO-32/25) van het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens legt baanbrekende wettelijke vereisten vast voor bedrijfs-klimaatverantwoording en mensenrechtenbescherming. De mening verplicht staten om wetgevende maatregelen te nemen om bedrijven te reguleren, met name die in fossiele brandstoffen, landbouw, bouw en transport.

Belangrijke bepalingen vereisen bedrijfsdue diligence in de hele toeleveringsketen met continue monitoring, openbare toegang tot informatie en participatietrajecten. 'Dit vertegenwoordigt een significante vooruitgang in het aansprakelijk stellen van bedrijven voor hun klimaatinvloeden en mensenrechtenschendingen in heel Amerika,' merkte een juridisch analist van Columbia Law School op.

Herstelverplichtingen en bedrijfsverantwoordelijkheid

Het cumulatieve effect van deze uitspraken creëert een uitgebreid kader voor milieurestelverplichtingen. Bedrijven staan nu voor toenemende regelgevende controle terwijl staten strengere klimaatmaatregelen implementeren. Het evoluerende juridische landschap, gecombineerd met groeiend activisme en wetenschappelijk bewijs, vergroot reputatierisico's en potentiële aansprakelijkheid voor multinationals en hun bestuurders met betrekking tot klimaatverandering en biodiversiteitseffecten in hun waardeketens.

Volgens Hogan Lovells analyse bevestigt de ICJ-mening dat het niet nemen van passende klimaatmaatregelen een internationaal onrechtmatige daad vormt, mogelijk leidend tot herstelbetalingen en toegenomen klimaat-rechtszaken. Voor bedrijven betekent dit dat ze te maken krijgen met strengere regelgevende maatregelen terwijl staten sterkere klimaatbeleidsmaatregelen implementeren en toenemende blootstelling aan klimaatgerelateerde rechtszaken.

Wereldwijde implicaties en toekomstperspectief

Deze precedent-scheppende beslissingen doorbreken gezamenlijk de muur van straffeloosheid voor grote vervuilers en stellen vast dat aansprakelijkheid voor milieuschade verder reikt dan nationale grenzen. De uitspraken bieden juridische fundamenten voor gemeenschappen wereldwijd om gerechtigheid en herstel te zoeken voor milieuschade.

'We zijn getuige van een fundamentele verschuiving in hoe internationaal recht bedrijfsverantwoordelijkheid voor milieuschade aanpakt,' zei milieurechtprofessor Dr. Maria Santos. 'Deze uitspraken creëren afdwingbare verplichtingen die zullen transformeren hoe bedrijven wereldwijd opereren.'

De juridische precedenten die in 2025 zijn vastgesteld, zullen naar verwachting tientallen hangende klimaatzaken wereldwijd beïnvloeden en kunnen leiden tot nieuwe internationale verdragen die specifiek bedrijfsmilieuaansprakelijkheid en herstelverplichtingen aanpakken.