Internationaal Hof stelt precedent voor bedrijfsaansprakelijkheid

Baanbrekende uitspraak over milieuaansprakelijkheid bedrijven

Het Internationale Gerechtshof (ICJ) heeft een baanbrekend advies uitgebracht dat de juridische landschap voor bedrijfsmilieuaansprakelijkheid fundamenteel verandert. In een unanieme beslissing op 23 juli 2025 heeft het hoogste gerecht ter wereld vastgesteld dat staten uitgebreide juridische verplichtingen hebben om het klimaatsysteem te beschermen, met directe gevolgen voor bedrijfsaansprakelijkheid wereldwijd.

Juridisch kader zonder precedent

De uitspraak van het ICJ verduidelijkt dat staten due diligence moeten uitoefenen bij het reguleren van private actoren en passende maatregelen moeten nemen om aanzienlijke klimaatschade te voorkomen. 'Deze beslissing vertegenwoordigt een seismische verschuiving in het internationale milieurecht,' zei Dr. Maria Rodriguez, hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Cambridge. 'Voor het eerst hebben we duidelijke gerechtelijke richtlijnen dat bedrijfsmilieuschade juridische gevolgen heeft op internationaal niveau.'

Het hof bepaalde dat verplichtingen verder reiken dan klimaatverdragen en ook gewoonterecht en mensenrechtenrecht omvatten. Dit betekent dat bedrijven die over grenzen heen opereren nu meer controle krijgen voor hun milieu-impact, ongeacht waar ze gevestigd zijn.

Herstelverplichtingen en bedrijfsaansprakelijkheid

Misschien wel het belangrijkste is dat het ICJ vaststelde dat entiteiten die milieuschade veroorzaken volledige herstelbetalingen moeten verrichten, inclusief herstel van beschadigde ecosystemen. 'De herstelverplichting is bijzonder baanbrekend,' merkte milieujurist James Chen op. 'Bedrijven kunnen niet langer alleen boetes betalen en verder gaan - ze moeten actief de milieuschade herstellen die ze veroorzaken.'

De uitspraak bouwt voort op principes die zijn vastgesteld in zaken zoals M.C. Mehta v. Union of India, die absolute aansprakelijkheid voor milieuschade vaststelde, maar breidt deze principes uit naar het internationale toneel.

Implicaties voor wereldwijd bedrijfsleven

Volgens analyse van Hogan Lovells betekent de uitspraak dat bedrijven te maken krijgen met meer regelgevende controle en strengere nalevingsvereisten. Bedrijven in fossiele brandstofproductie, fabricage en extractieve industrieën zijn bijzonder kwetsbaar voor nieuwe juridische uitdagingen.

'Dit gaat niet alleen over klimaatverandering - het gaat over bedrijfsverantwoordelijkheid in alle milieudomeinen,' legde duurzaamheidsexpert Dr. Elena Petrova uit. 'Bedrijven moeten nu grondige milieudue diligence uitvoeren en robuuste nalevingssystemen implementeren om aansprakelijkheid te voorkomen.'

Juridisch precedent voor toekomstige zaken

Het advies van het ICJ, hoewel niet juridisch bindend op zich, draagt aanzienlijke juridische en morele autoriteit die binnenlandse rechtbanken wereldwijd zal beïnvloeden. De zaak ontstond uit een initiatief van Vanuatu, gesteund door jeugdgroepen van Pacifische eilanden, en vertegenwoordigt de grootste zaak die het ICJ ooit heeft gezien met deelname van 97 staten.

VN-secretaris-generaal António Guterres prees de beslissing als 'een overwinning voor onze planeet, voor klimaatrechtvaardigheid en voor de kracht van jonge mensen om een verschil te maken.' De uitspraak biedt definitieve juridische richtlijnen voor klimaatgeschillen en dient als een krachtig pleitbezorgingsinstrument voor het eisen van sterkere bedrijfsmilieurechtvaardigheid.

Praktische gevolgen voor bedrijven

Bedrijven moeten nu hun milieurisicobeheerstrategieën herzien. De uitspraak betekent dat:

• Milieudue diligence verplicht wordt voor internationale operaties
• Herstelverplichtingen aanzienlijke financiële verplichtingen kunnen vereisen
• Corporate governance milieunaleving op bestuursniveau moet omvatten
• Milieu-impact van toeleveringsketens juridisch relevant wordt

'Het tijdperk van bedrijfsmilieu-onstraffelijkheid loopt ten einde,' verklaarde klimaatrechtzaken specialist Sarah Johnson. 'Deze uitspraak stelt getroffen gemeenschappen en overheden in staat om bedrijven aansprakelijk te houden voor milieuschade over grenzen heen.'

De beslissing komt terwijl klimaatrechtzaken wereldwijd blijven toenemen, met recente zaken waaronder uitdagingen aan fossiele brandstofprojecten en claims van bedrijfsgreenwashing. Terwijl staten sterkere maatregelen implementeren om klimaatverantwoordelijkheden af te dwingen, moeten bedrijven zich aanpassen aan deze nieuwe juridische realiteit of mogelijk verwoestende juridische en financiële gevolgen onder ogen zien.