Pacifische Eilanden eisen klimaatschadevergoedingen

Historische ICJ-uitspraak opent deur voor klimaatrechtvaardigheid

Pacifische eilandstaten intensiveren hun eisen voor klimaatschadevergoedingen na een baanbrekende uitspraak van het Internationale Gerechtshof (ICJ) die het internationale klimaatrecht zou kunnen veranderen. Het adviserend advies van juli 2025, voorgesteld door Vanuatu en gesteund door meer dan 130 landen, verklaarde dat landen een wettelijke verplichting hebben om het klimaat te beschermen tegen broeikasgasemissies en aansprakelijk kunnen zijn voor schadevergoedingen aan landen die door klimaatverandering worden getroffen.

Existentiële dreiging door stijgende zeespiegel

De urgentie van deze eisen wordt benadrukt door alarmerende nieuwe gegevens van NASA's wetenschapsteam voor zeespiegelstijging, die onthullen dat Pacifische eilandstaten zoals Tuvalu, Kiribati en Fiji de komende 30 jaar minstens 15 centimeter onomkeerbare zeespiegelstijging zullen ervaren, ongeacht toekomstige emissiereducties. "We zijn getuige van de langzame verdrinking van onze thuislanden," zei Thaddeus Siota, directeur van de Klimaatveranderingsafdeling van de Salomonseilanden. "Dit is geen toekomstig probleem - het gebeurt nu, en we hebben onmiddellijke actie nodig."

Juridisch precedent voor klimaataansprakelijkheid

De ICJ-uitspraak vertegenwoordigt een belangrijke juridische doorbraak voor klimaatkwetsbare landen. Het hof verklaarde dat bestaande verdragen en gewoonterecht landen verplichten om aanzienlijke klimaatschade te voorkomen en een "schoon, gezond en duurzaam milieu" als fundamenteel mensenrecht te handhaven. Cruciaal is dat het hof waarschuwde dat ongecontroleerde broeikasgasemissies, fossiele brandstofproductie, exploratievergunningen en subsidies nu internationale onrechtmatige daden kunnen vormen, wat aansprakelijkheid voor grote vervuilers veroorzaakt.

"Deze uitspraak geeft ons de juridische basis waar we decennia naar hebben gezocht," legde de hoofdonderhandelaar voor klimaat van Vanuatu uit. "Hoewel het advies adviserend is, stelt het een krachtig precedent vast dat we kunnen gebruiken in onderhandelingen en mogelijke rechtszaken."

Pacific Resilience Facility: Een regionale oplossing

Pacifische leiders wachten niet op internationale consensus. Ze hebben de Pacific Resilience Facility (PRF) gelanceerd, een baanbrekend Pacifisch financieringsmechanisme dat is ontworpen om voorbij donorafhankelijkheid te gaan. Volgens rapporten van de Pacific Islands News Association heeft de faciliteit al US$167 miljoen aan toezeggingen ontvangen, waarbij Pacifische Forumleiders zich hebben gecommitteerd om US$500 miljoen op te halen tegen 2026.

"De PRF vertegenwoordigt een fundamentele verschuiving van afhankelijkheid naar eigendom," zei Alfred Ralifo van WWF-Pacific. "Het stelt ons in staat om lokale gemeenschappen rechtstreeks te financieren voor klimaatadaptatie- en veerkrachtinitiatieven zonder de bureaucratische vertragingen die internationale klimaatfinanciering hebben geteisterd."

Economische gevolgen en adaptatiebehoeften

De economische inzet is enorm. Een uitgebreide studie gepubliceerd in Scientific Reports onthult dat de huidige jaarlijkse economische verliezen door kustoverstromingen in de Aziatisch-Pacifische regio $26,8 miljard bedragen, met projecties die tegen 2050 zullen stijgen tot tussen $143,7 en $197,8 miljard alleen al door zeespiegelstijgingseffecten. Atolstaten zoals Kiribati, Malediven, Marshalleilanden en Tuvalu worden geconfronteerd met de ernstigste verliezen in verhouding tot hun BBP.

Het State of the Climate in the South-West Pacific 2023-rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie benadrukt de "drievoudige klap" van versnellende zeespiegelstijging, opwarming van de oceaan en verzuring die een existentiële crisis creëert voor Pacifische eilanden. De zeespiegelstijging in de regio ligt boven het wereldwijde gemiddelde, waarbij sommige gebieden 10-15 cm stijging ervaren - bijna tweemaal het wereldwijde tempo sinds 1993.

Weg vooruit bij COP30 en daarna

Tijdens COP30 in Belém, Brazilië, leidden Pacifische eilandstaten krachtige demonstraties waarin om urgente klimaatactie werd gevraagd. Meer dan 70.000 mensen, waaronder inheemse leiders en klimaatactivisten, organiseerden een "Historische Begrafenis voor Fossiele Brandstoffen"-mars, waarbij ze een symbolische kist droegen die steenkool, olie en gas vertegenwoordigde.

"We hebben snelle, eerlijke en voorspelbare klimaatfinanciering nodig," drong Simon Stiell, uitvoerend secretaris van UN Climate Change, aan. "Zonder vertrouwen en middelen zal de wereldwijde klimaatactie stagneren, en zullen de meest kwetsbaren de prijs betalen."

De Pacifische druk voor klimaatschadevergoedingen vertegenwoordigt meer dan alleen financiële eisen - het gaat om overleving, soevereiniteit en rechtvaardigheid voor landen die minder dan 0,02% van de wereldwijde emissies bijdragen, maar de ernstigste gevolgen van klimaatverandering ondervinden. Terwijl de PRF zich voorbereidt om begin 2026 met de werkzaamheden te beginnen, sturen Pacifische leiders een duidelijke boodschap: de tijd voor klimaatrechtvaardigheid is nu.