ASML leverde chiponderdelen aan Chinese militaire instituten

Nederlandse chipgigant leverde aan Chinese defensie en quantumonderzoek

ASML, de Nederlandse fabrikant van chipmachines die een bijna-monopolie heeft op geavanceerde halfgeleiderapparatuur, heeft in 2024 cruciale onderdelen geleverd aan Chinese militaire en quantumonderzoeksinstituten. Dit blijkt uit onderzoek van het nieuwsprogramma Nieuwsuur, dat vragen oproept over de effectiviteit van exportcontroles en of gevoelige Nederlandse technologie onbedoeld de Chinese militaire modernisering ondersteunt.

Militair onderzoeksinstituut ontvangt ASML-onderdelen

Uit het onderzoek komt naar voren dat ASML een essentieel onderdeel voor een chipmachine leverde aan het 24e Onderzoeksinstituut van CETC (China Electronics Technology Group Corporation), een staatsbedrijf dat door de Chinese overheid wordt aangemerkt als een militair-industriële groep. Dit instituut huisvest het enige nationale laboratorium voor militaire computerchips in China en werkte mee aan het Chinese ruimtevaartprogramma, waaronder het Tiangong-ruimtestation.

'De levering is opvallend gezien de zorgen van de Nederlandse regering in 2023 over Nederlandse geavanceerde technologie die mogelijk bijdraagt aan Chinese militaire ontwikkeling,' aldus een industrie-analist die met de kwestie bekend is.

Ook quantumtechnologie-instituut was klant

In een aparte maar even zorgwekkende transactie leverde ASML in februari 2024 een Deep UV lithografiemachine (DUV) aan de Shenzhen International Quantum Academy. Dit instituut doet onderzoek naar quantum sensing-technologie waar de Nederlandse Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) expliciet voor heeft gewaarschuwd vanwege mogelijke militaire toepassingen zoals het detecteren van onderzeeboten.

Rem Korteweg, geopolitiek-expert bij Instituut Clingendael, uitte zijn bezorgdheid: 'Het staat buiten kijf dat dit gevoelige technologie is. Hierbij zit ik me echt af te vragen: wat zijn de overwegingen geweest om deze order uit te voeren? Wetende dat er heel grote zorgen zijn over wat quantum voor de nationale veiligheid gaat betekenen.'

Reactie van ASML en de overheid

ASML reageerde op het onderzoek door te stellen dat het zich strikt houdt aan alle geldende wet- en regelgeving. In een reactie aan Nieuwsuur schreef het bedrijf: 'Het lijstje dat jullie met ons deelden bevat oudere, generieke onderdelen en materialen die niet onderhevig zijn aan enige vergunningplicht in verband met export control beperkingen of sancties.' ASML benadrukte dat de machines die aan Chinese chipfabrikanten zijn verkocht gaan om 'oude technologie waarmee niet de meest geavanceerde chips gemaakt kunnen worden' en dat nationale veiligheidsbeoordelingen een verantwoordelijkheid van de overheid zijn.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken erkende dat export naar de Chinese defensie-industrie 'om meerdere redenen onwenselijk' is, maar merkte op dat 'niet alle hoogtechnologische goederen ook per definitie gevoelig en vergunningplichtig zijn in de zin van het exportcontrolebeleid.' Het ministerie voegde toe dat het exportbeleid gericht is op het controleren van producten waarvoor wel een vergunning nodig is, terwijl exporteurs vrij staan om niet-gereguleerde goederen naar China te exporteren.

Deskundigen tegenspreken officiële standpunt

Vier onafhankelijke deskundigen die door Nieuwsuur werden geraadpleegd, spraken het officiële standpunt tegen en stelden dat de betreffende onderdelen wel degelijk cruciaal zijn voor de werking van een chipmachine. Judith Huismans, China-expert bij RAND Europe en voormalig hoofdonderzoeker van Datenna, suggereerde: 'Het is lastig dat je op de export van die onderdelen dus totaal geen zicht hebt als Nederlandse overheid. Een mogelijkheid is om een algehele exportrestrictie in te voeren voor onderdelen voor chipmachines.'

Bredere context en implicaties

ASML, met een beurswaarde van ongeveer $345 miljard vanaf september 2025, is het grootste technologiebedrijf van Europa en de enige leverancier ter wereld van extreme ultraviolet lithografie (EUV) machines die nodig zijn voor de productie van de meest geavanceerde chips. De wereldwijde dominantie van het bedrijf in halfgeleiderapparatuur maakt zijn exportbeslissingen bijzonder significant.

Het onderzoek bracht ook aan het licht dat ASML in 2024 producten verkocht aan andere Chinese chipmakers, waaronder GTA Semiconductor, Si En (Qingdao) en Semiconductor Manufacturing Beijing Corporation (SMBC) - bedrijven die op Amerikaanse sanctielijsten staan vanwege vermeende banden met het Chinese leger.

Deze onthullingen komen te midden van toenemende spanningen tussen westerse landen en China over technologieoverdracht, waarbij de Nederlandse regering recentelijk de controle overnam over het Chinese chipbedrijf Nexperia onder de 'Wet Beschikbaarheid Goederen' vanwege zorgen over mogelijke technologie-lekkage.

De zaak benadrukt het complexe evenwicht waar Europese technologiebedrijven voor staan: winstgevende zakelijke relaties met China onderhouden terwijl ze steeds strengere exportcontroles en nationale veiligheidszorgen moeten navigeren. Naarmate geopolitieke spanningen de halfgeleiderindustrie blijven vormgeven, zal het debat over wat 'gevoelige technologie' vormt en hoe de export ervan effectief te reguleren is, waarschijnlijk intensiveren.