Chaos in Belgische gevangenissen: 500 gedetineerden op grond

Belgisch gevangeniswezen bereikt breekpunt

Belgische gevangenissen kampen met een ongekende overbevolkingscrisis, waarbij bijna 500 gedetineerden gedwongen worden om op matrassen te slapen die direct op de celvloer zijn geplaatst. De situatie heeft bereikt wat gevangenisdirecties beschrijven als 'een ongezien aantal' mensen zonder goede slaapvoorzieningen, wat volgens experts kan uitgroeien tot een humanitaire crisis binnen het gevangeniswezen.

Kritieke omstandigheden in belangrijke gevangenissen

De crisis is bijzonder ernstig in gevangenissen in Antwerpen, Gent en Dendermonde, waar tientallen gedetineerden nachtelijks op de vloer slapen. Alleen al in Antwerpen brengen bijna zeventig mensen de nacht door op geïmproviseerde matrassen, terwijl Gent en Dendermonde elk meer dan veertig gedetineerden zonder goede bedden melden. In de zestien andere Belgische gevangenissen heersen vergelijkbare omstandigheden, waarbij niet elke gedetineerde toegang heeft tot een bed.

Mathilde Steenbergen, directeur van de Belgische Gevangenisdienst, vertelde aan de NOS: 'We hebben al veel noodbedden neergezet, maar daar is het maximum bereikt. Er is geen budget en geen personeel. We zijn genoodzaakt om matrassen op de grond te leggen.' De directeur uitte grote zorgen over de escalerende situatie en merkte op dat 'het een veiligheidsprobleem wordt, een humanitaire crisis voor gedetineerden.'

Oorzaken van de crisis

De overbevolking komt voort uit meerdere systemische problemen. De bouw van gevangenissen kan de snel toenemende gedetineerdenpopulatie niet bijhouden. 'We hebben eigenlijk iedere drie maanden een nieuwe gevangenis nodig,' onthulde Steenbergen. Volgens recente statistieken van Press Editorials herbergt het Belgische gevangenissysteem nu 13.118 gedetineerden, ondanks een officiële capaciteit van slechts 11.040 plaatsen, wat de bezettingsgraad naar meer dan 119% duwt.

Verschillende factoren dragen bij aan de crisis: hogere straffen die worden opgelegd, strengere voorwaarden voor voorwaardelijke invrijheidstelling, en aanzienlijke aantallen gedetineerden die ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard en wachten op plaatsing in psychiatrische inrichtingen. De wachtlijst voor deze plaatsingen is nu opgelopen tot duizend mensen. Daarnaast zijn er veel gedetineerden zonder verblijfsrecht, waaronder asielzoekers die gevangen blijven omdat er geen alternatieven beschikbaar zijn.

Veiligheidszorgen en gewelddadige incidenten

De overvolle omstandigheden creëren gevaarlijke situaties voor zowel gedetineerden als personeel. Robbie De Kaey van vakbond ACOD waarschuwde dat 'zoiets niet kan gebeuren als je een cel niet met twee anderen moet delen,' verwijzend naar een recent incident waarbij een drugsdelinquent naar verluidt werd verkracht door een celgenoot nadat hij mogelijk was gedrogeerd.

Frustraties in de overvolle gevangenissen leiden tot gewelddadige uitbarstingen. Eind september raakten vier cipiers gewond toen ze een gedetineerde wilden overplaatsen na een vechtpartij. Het Europees Comité voor de Preventie van Foltering heeft herhaaldelijk schendingen in Belgische gevangenissen gemeld, waarbij België behoort tot de meest overbevolkte gevangenissystemen van Europa, samen met Frankrijk, Italië en Cyprus.

Voorgestelde oplossingen en politieke reactie

Gevangenisdirecties hebben noodmaatregelen voorgelegd aan minister van Justitie Annelies Verlinden. Vakbondsvertegenwoordigers en gevangenisdirecties pleiten voor het aanpakken van zowel in- als uitstroomproblemen, waaronder het terugdringen van voorlopige hechtenis en het invoeren van ruimere regels voor vervroegde vrijlating. Zoals gerapporteerd door Belga News Agency, overweegt de regering maatregelen zoals het leasen of bouwen van gevangenisfaciliteiten in andere Europese landen en snellere repatriëring van buitenlandse onderdanen, die ongeveer 31% van de gevangenispopulatie uitmaken.

Vorig jaar september werden meer dan honderd gevangenen vervroegd vrijgelaten om te voorkomen dat gedetineerden op de grond moesten slapen, maar sindsdien is het aantal gevangenen met meer dan duizend toegenomen. Directeur Steenbergen waarschuwt voor langetermijngevolgen: 'De recidive zal toenemen als we mensen op deze manieren opsluiten.' De crisis vertegenwoordigt niet alleen een onmiddellijke humanitaire zorg, maar een fundamentele uitdaging voor het Belgische strafrechtsysteem die een alomvattende structurele hervorming vereist.