Klimaatfonds voor Verlies en Schade: Donorpledges en Bestuur

Historisch Klimaatfonds Begint Kritieke Implementatiefase

Het VN-fonds voor Verlies en Schade door klimaatverandering (FRLD) maakt de overgang van politieke overeenkomst naar praktische uitvoering, waarbij donorpledges nu worden omgezet in operationele bestuursstructuren en projectselectiecriteria. Opgericht tijdens COP27 in 2022 en formeel aangenomen tijdens COP28, vertegenwoordigt dit historische klimaatfinancieringsmechanisme een doorbraak voor kwetsbare ontwikkelingslanden die al lang compensatie eisen voor klimaatimpact waar ze zich niet aan kunnen aanpassen.

Donorverplichtingen: Beloftes versus Realiteit

Volgens recente rapporten heeft het fonds ongeveer $800 miljoen aan vrijwillige pledges ontvangen van rijkere landen, hoewel slechts $431 miljoen van de oorspronkelijk beloofde $788 miljoen daadwerkelijk is gerealiseerd. Dit blijft dramatisch achter bij de geschatte jaarlijkse behoefte van $724 miljard voor het aanpakken van klimaatgerelateerde verliezen en schade in ontwikkelingslanden. 'De initiële pledges vertegenwoordigen minder dan 0,2% van wat er jaarlijks tegen 2030 daadwerkelijk nodig is,' merkt een beleidsanalist van het Lowy Institute op. Grote bijdragers zijn Duitsland, de Verenigde Arabische Emiraten, Frankrijk en Japan, hoewel specifieke verdelingen fluïde blijven terwijl landen werken aan het nakomen van hun verplichtingen.

Bestuursstructuur Vormt Zich

Het bestuurskader van het fonds is verstevigd door belangrijke beslissingen tijdens de derde vergadering van de Raad in Bakoe, Azerbeidzjan in september 2024. De Raad keurde hosting- en trustee-overeenkomsten goed met de Wereldbank, die als interim-trustee zal dienen voor een initiële periode van vier jaar. 'Deze samenwerking met de Wereldbank biedt de institutionele ruggengraat die nodig is voor effectief fondsbeheer, terwijl het toezicht van de Raad behouden blijft,' legt een UNFCCC-functionaris uit die bekend is met de onderhandelingen.

De 26-leden tellende Raad, die zowel ontwikkelde als ontwikkelingslanden vertegenwoordigt, behoudt beslissingsbevoegdheid als bestuursorgaan van het fonds. Uitvoerend directeur Ibrahima Cheikh Diong leidt nu een groeiend secretariaat dat de dagelijkse operaties zal beheren vanuit het gastland van het fonds, de Filipijnen.

Projectselectiecriteria: Balans Tussen Urgentie en Gelijkheid

Een van de meest kritieke uitdagingen voor het fonds is het ontwikkelen van eerlijke en effectieve projectselectiecriteria. De Barbados Implementation Modalities (BIM) hebben $250 miljoen gereserveerd voor een proeffase, met financieringsverzoeken tot $20 miljoen die vanaf december 2025 worden geaccepteerd. 'We ontwerpen criteria die de meest kwetsbare landen prioriteren, terwijl we ervoor zorgen dat fondsen grassrootsorganisaties en conflictgetroffen staten bereiken,' zegt een lid van de technische adviesgroep.

Het selectiekader probeert verschillende concurrerende prioriteiten in balans te brengen: het aanpakken van zowel economische verliezen (zoals infrastructuurschade) als niet-economische verliezen (zoals vernietiging van cultureel erfgoed), reageren op zowel extreme weersomstandigheden als langzame rampen zoals zeespiegelstijging, en dienen van zowel lage-inkomens- als middeninkomenslanden.

Implementatietijdlijn en Uitdagingen

Het fonds bevindt zich momenteel in de kritieke opstartfase voor 2025-2026, met initiële uitbetalingen die naar verwachting in januari 2026 beginnen. Belangrijke beslissingen gedurende 2025 zullen zich richten op het ontwikkelen van interim operationeel beleid en financieringsmodaliteiten. 'De proeffase heeft tot doel verschillende modellen te testen voor het reageren op klimaatgerelateerde verliezen, inclusief ontheemding en post-ramp hiaten tussen humanitaire en ontwikkelingshulp,' legt een klimaatfinancieringsexpert uit.

Er blijven echter aanzienlijke uitdagingen bestaan. Ontwikkelde landen geven de voorkeur aan beperkte, ex-ante benaderingen die zich richten op specifieke kwetsbare landen, terwijl ontwikkelingslanden pleiten voor uitgebreide dekking inclusief snelle respons, rehabilitatie en het aanpakken van zowel economische als niet-economische verliezen. Er zijn ook zorgen over of humanitaire agentschappen toegang kunnen krijgen tot het geld te midden van begrotingskortingen en hoe fondsen fragiele conflictgetroffen staten zullen bereiken.

De Weg naar COP30 en Verder

Alle ogen zijn nu gericht op COP30 in november 2025, waar beslissingen over interim-toewijzing van middelen, financieringsmodaliteiten en implementatietijdlijnen naar verwachting worden afgerond. Het fonds vertegenwoordigt een grote prestatie in klimaatrechtvaardigheid, maar het succes zal afhangen van adequate financiering, transparant bestuur en effectieve leveringsmechanismen. 'Dit gaat niet alleen om geld—het gaat om het opbouwen van vertrouwen en het demonstreren dat de internationale gemeenschap haar klimaatbeloften kan nakomen,' concludeert een vertegenwoordiger van de Alliance of Small Island States.

Naarmate klimaatimpact wereldwijd intensiveert, zal de implementatie van het Verlies en Schade Fonds dienen als een cruciale test van internationale samenwerking en klimaatrechtvaardigheid in actie.