Nieuwe sancties Rusland raken energiesector, beleid ongewijzigd

VS en EU escaleren sancties tegen Russische energiebedrijven

In een gecoördineerde actie die een significante escalatie betekent van de economische druk op Rusland, hebben zowel de Verenigde Staten als de Europese Unie nieuwe verregaande sancties aangekondigd die zich richten op de vitale energiesector van Rusland. Het Amerikaanse ministerie van Financiën plaatste Ruslands twee grootste oliebedrijven - Rosneft en Lukoil - op de sanctielijst onder Executive Order 14024, terwijl de EU haar 19e sanctiepakket presenteerde dat specifiek gericht is op Russische energie-infrastructuur en financiële tussenpersonen.

Richten op het hart van de Russische oorlogseconomie

De nieuwe maatregelen vormen de meest directe aanval tot nu toe op de belangrijkste inkomstenbron van Rusland. "Deze sancties zijn bedoeld om het vermogen van het Kremlin om zijn oorlogsmachine te financieren te verminderen," verklaarde minister van Financiën Scott Bessent, waarbij hij opriep tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in Oekraïne. De sancties verbieden effectief transacties met Rosneft en Lukoil in Amerikaanse dollars, een stap die hun internationale operaties aanzienlijk kan beïnvloeden.

Heleen Over de Linden, sanctiedeskundige en advocaat, omschreef de maatregelen als "heel zwaar" en merkte op dat "vooral de Amerikaanse maatregelen hard zullen aankomen in landen die tot nu toe zijn blijven handelen met Rusland."

Aziatische partners staan voor dilemma

De sancties creëren onmiddellijke uitdagingen voor Aziatische landen die grote kopers van Russische olie zijn geworden sinds Europese landen hun import hebben verminderd. Landen zoals India en China staan nu voor de moeilijke keuze om hun Russische olie-aankopen te verminderen of het risico te lopen op Amerikaanse zwarte lijsten te worden geplaatst.

Hans van Cleef, hoofd energieonderzoek bij EqoLibrium, legde het mechanisme uit: "Denk bijvoorbeeld aan een partij in India die een rekening heeft in dollars. Eerder werd niet ingegrepen als bedrijven de olie kochten en daarna eventueel doorverkochten. Maar nu wordt betaling in dollars dus verboden."

Van Cleef merkte echter op dat dit niet noodzakelijk betekent dat bedrijven volledig zullen stoppen met het kopen van Russische olie. "Daar kun je omheen werken door bijvoorbeeld een andere bv op te richten."

Beperkte economische impact verwacht

Ondanks de ernst van de sancties voorspellen experts slechts bescheiden economische gevolgen voor Rusland. Van Cleef gelooft dat de sancties "een klein beetje" effect zullen hebben op de Russische economie. Energiebedrijven Lukoil en Rosneft zullen producten blijven verkopen, zegt hij, zij het misschien tegen iets lagere prijzen.

Over de Linden benadrukte dat wanneer alle sancties van de afgelopen jaren bij elkaar worden opgeteld, ze wel degelijk effect hebben gehad. "Belangrijke oligarchen op de zwarte lijst kunnen geen zaken meer doen met hun zakelijke netwerken in bijvoorbeeld Amsterdam. Die zijn vertrokken. En ik denk zeker dat zonder de bestaande sancties Oekraïne nu platgebombardeerd was geweest."

Europese energiezorgen

De sancties komen op een delicaat moment voor de Europese energiemarkten nu de winter nadert. Van Cleef uitte zorgen over mogelijke prijsstijgingen: "We gaan de winter in, we willen niet dat de gasprijzen te hoog worden. Onze Nederlandse voorraden zijn al minder hoog dan vorig jaar. Er is wat meer olie te koop op de markt, maar je wil niet dat Rusland helemaal niet kan leveren. Dat kan leiden tot een hogere olieprijs en daarmee tot een hogere energierekening."

Russische reactie en aanpassing

Volgens Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp heeft "het Kremlin vooralsnog niet gereageerd op de aangekondigde sancties en bezint zich kennelijk nog op een antwoord. Alleen oud-president Medvedev haalde op Telegram fel uit naar Trump, die hij betichtte van 'een oorlogsdaad'."

Groot Koerkamp voegde toe dat "de nieuwe sancties Rusland beslist pijn zullen doen, maar niet zullen leiden tot verandering van beleid. Ook zonder deze sancties vallen de olie- en gasinkomsten al terug en wordt de Russische oorlogsinspanning steeds meer bekostigd met geld dat aan andere sectoren wordt onttrokken."

Moskou rekent erop dat Rusland erin zal slagen ook deze sancties te omzeilen, net als voorheen, en dat Russische olie via tussenhandelaren en met fikse kortingen alsnog afnemers in vooral Azië zal bereiken.

Historische context en toekomstperspectief

Dit is niet de eerste keer dat de Verenigde Staten sancties opleggen aan Russische bedrijven, maar begin dit jaar nam Trumps voorganger Biden juist de beslissing om Rosneft niet op de zwarte lijst te zetten, omdat dit volgens hem de wereldwijde energiemarkt zou verstoren en zou leiden tot hogere energiekosten voor huishoudens.

De gecoördineerde westerse actie vertegenwoordigt de meest significante economische druk op Rusland sinds de invasie van Oekraïne begon, hoewel experts sceptisch blijven over het vermogen om de fundamentele beleidsrichting van Moskou op korte termijn te veranderen.