EU keurt strenge migratiehervormingen goed met terugkeerhubs

EU-ministers steunen ingrijpende migratiehervormingen

Europese ministers van Binnenlandse Zaken hebben een uitgebreid pakket migratiehervormingen goedgekeurd dat de meest significante aanscherping van het Europese immigratiebeleid in jaren vertegenwoordigt. Tijdens een bijeenkomst in Brussel op 8 december 2025 stemden ministers in met controversiële maatregelen, waaronder de oprichting van 'terugkeerhubs' buiten de EU-grenzen, strengere straffen voor migranten die weigeren te vertrekken, en een nieuw solidariteitsmechanisme om verantwoordelijkheid te delen tussen lidstaten.

De overeenkomst komt op een moment dat EU-regeringen onder toenemende politieke druk staan om controle over migratie te tonen, waarbij extreemrechtse partijen terrein winnen in heel Europa vanwege publieke zorgen over irreguliere immigratie. Ondanks een daling van 20% in irreguliere binnenkomsten in de eerste helft van 2025 volgens Frontex, blijft het onderwerp politiek explosief.

'We moeten versnellen om mensen het gevoel te geven dat we controle hebben over wat er gebeurt,' zei EU-migratiecommissaris Magnus Brunner, die de overeenkomst prees als bewijs dat 'de EU heeft laten zien dat we kunnen leveren.'

Belangrijkste componenten van het nieuwe kader

De hervormingen, die voortbouwen op het EU-migratie- en asielpact dat vorig jaar werd goedgekeurd en in juni 2026 van kracht wordt, omvatten verschillende baanbrekende bepalingen:

Terugkeerhubs buiten EU-grenzen

Ministers keurden het concept goed van verwerkingscentra in niet-EU-landen waar asielzoekers wier aanvragen zijn afgewezen naartoe kunnen worden gestuurd. Deze 'terugkeerhubs' zouden opereren via bilaterale overeenkomsten tussen EU-lidstaten en derde landen.

'Drie op de vier irreguliere migranten die een terugkeerbeslissing hebben gekregen in de EU blijven hier in plaats van terug te keren naar huis,' merkte de Deense immigratieminister Rasmus Stoklund op, die de gesprekken voorzat. 'Ik geloof dat de nieuwe regels deze cijfers aanzienlijk kunnen verbeteren.'

Veilige landenlijst en derde landen regels

De EU heeft zeven landen aangewezen als veilige landen van herkomst in de hele unie: Kosovo, Bangladesh, Colombia, Egypte, India, Marokko en Tunesië. Asielaanvragen van burgers uit deze landen zullen worden versneld afgehandeld onder de aanname dat ze waarschijnlijk zullen falen.

Daarnaast kwamen ministers overeen tot wijzigingen in het 'veilig derde land'-concept, waarbij de vereiste van een directe band tussen asielzoekers en het betrokken derde land wordt geschrapt. Een land wordt nu als veilig beschouwd als het internationale mensenrechtennormen respecteert en een overeenkomst met de EU heeft.

Solidariteitspool voor 2026

Misschien wel het meest controversiële element is het solidariteitsmechanisme, dat lidstaten verplicht om ofwel herplaatste migranten te accepteren, financieel bij te dragen, of operationele steun te verlenen. Voor 2026 zijn de cijfers vastgesteld op 21.000 herplaatsingen of €420 miljoen aan financiële bijdragen.

Cyprus, Griekenland, Italië en Spanje zijn geïdentificeerd als landen onder migratiedruk en zullen profiteren van de solidariteitsmaatregelen. Verschillende andere landen, waaronder Oostenrijk, Bulgarije, Kroatië, Tsjechië, Estland en Polen, kunnen aftrek van hun bijdragen aanvragen vanwege hun eigen significante migratiesituaties.

Controverse en kritiek

De hervormingen hebben scherpe kritiek gekregen van mensenrechtenorganisaties en migrantenbelangenorganisaties. Meer dan 200 organisaties hadden eerder de plannen van de Europese Commissie bekritiseerd.

'In plaats van te investeren in veiligheid, bescherming en inclusie, kiest de EU voor beleid dat meer mensen in gevaar en juridische onzekerheid zal brengen,' zei Silvia Carta van PICUM, een NGO die ongedocumenteerde migranten helpt.

Olivia Sundberg Diez van Amnesty International beschreef de overeengekomen standpunten als 'ontmenselijkend' en het concept van terugkeerhubs als 'wreed en onwerkbaar.'

Italië-Albanië deal als blauwdruk

De goedkeuring van terugkeerhubs komt op een moment dat de controversiële offshore verwerkingsfaciliteiten van Italië in Albanië aanhoudende uitdagingen ondervinden. Onder een overeenkomst uit 2023 richtte Italië centra op in Shëngjin en Gjadër om asielaanvragen te verwerken, maar de faciliteiten zijn grotendeels leeg gebleven vanwege juridische uitdagingen.

De Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Piantedosi verwelkomde het besluit van de EU en zei dat de opvang- en deportatiecentra 'volledig operationeel' moeten zijn tegen midden 2026. 'Het is een overeenkomst die we zeer waarderen, en Italië heeft een belangrijke rol gespeeld,' zei hij.

Uiteenlopende nationale posities

De overeenkomst onthulde diepe verdeeldheid binnen het blok. Hongarije verklaarde dat het het solidariteitsmechanisme niet zou implementeren en 'geen enkele migrant' zou accepteren, volgens een hoge regeringsfunctionaris. Slowakije verwierp ook het verplichte solidariteitsmechanisme, verwijzend naar de tienduizenden Oekraïense vluchtelingen die het heeft opgevangen.

De toekomstige Tsjechische regering kondigde plannen aan om het EU-migratiepact volledig af te wijzen en stelde in haar conceptbeleidsverklaring: 'We zullen een nultolerantiebeleid introduceren voor illegale migratie. We zullen het EU-migratiepact afwijzen en een nieuwe wet over migratie en asiel aannemen.'

De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Alexander Dobrindt zei dat Duitsland geen extra asielzoekers zou opnemen of financiële hulp zou verlenen, terwijl Frankrijk de legaliteit en effectiviteit van sommige voorstellen in twijfel trok.

Volgende stappen en implementatie

De details van de nieuwe regels zullen nu worden afgerond in onderhandelingen met het Europees Parlement. Indien goedgekeurd, zouden ze een fundamentele verschuiving vertegenwoordigen in hoe Europa migratie beheert, waarbij terugkeer en externe verwerking prioriteit krijgen boven traditionele asielprocedures binnen EU-grenzen.

De hervormingen komen op een moment dat de EU probeert aan te pakken wat Commissiefunctionarissen omschrijven als een 'crisis van terugkeer' - waarbij slechts ongeveer 20% van de mensen die bevolen worden te vertrekken daadwerkelijk wordt gedeporteerd. Of deze maatregelen hun gestelde doelen zullen bereiken terwijl ze mensenrechtenverplichtingen respecteren, moet nog blijken nu Europa een nieuw tijdperk van migratiebeheer ingaat.