Eerste muggen op IJsland door klimaatverandering

Historische ontdekking in IJslands ecosysteem

Voor het eerst in de geregistreerde geschiedenis zijn er muggen ontdekt op IJsland, een belangrijke ecologische mijlpaal die wetenschappers direct toeschrijven aan klimaatverandering. De ontdekking, gedaan in oktober 2025, betrof drie exemplaren van de Culiseta annulata soort gevonden in de Kjos-regio ten noorden van Reykjavik. Deze vondst vertegenwoordigt een dramatische verschuiving voor een land dat, samen met Antarctica, voorheen werd beschouwd als een van de weinige muggenvrije plaatsen op aarde.

Details van de ontdekking

Amateurnaturalist Björn Hjaltason deed de eerste ontdekking op 16 oktober 2025, toen hij de insecten spotte in het Kiðafell-gebied van Kjós, ongeveer 30 kilometer ten noorden van de IJslandse hoofdstad. 'Het was volkomen onverwacht,' vertelde Hjaltason aan lokale media. 'Ik observeer hier al jaren insecten en heb nog nooit zoiets gezien.' De exemplaren werden snel geïdentificeerd door entomoloog Matthías Alfreðsson van het IJslands Natuurwetenschappelijk Instituut als Culiseta annulata, een soort die inheems is in Europa en goed is aangepast aan koude klimaten.

Laboratoriumanalyse bevestigde dat dit geen per ongeluk geïmporteerde exemplaren waren, maar lokaal waren ontwikkeld, wat het eerste gedocumenteerde geval vertegenwoordigt van muggen die zich natuurlijk voortplanten in de IJslandse omgeving. 'Het vinden van drie exemplaren in drie dagen op één locatie suggereert sterk dat er meer in het gebied zijn,' legde Alfreðsson uit. 'Dit is niet zomaar een verdwaald insect dat meeliftte - dit is een broedpopulatie.'

Klimaatverband

De ontdekking komt terwijl IJsland snelle opwarming ervaart, waarbij het land volgens klimaatattributiestudies ongeveer vier keer zo snel opwarmt als het noordelijk halfrond gemiddeld. In mei 2025 registreerde IJsland ongekende hitte met temperaturen die 26,6°C bereikten op Egilsstaðir Airport, waarmee eerdere records werden verbroken. Deze opwarmingstrend heeft omstandigheden gecreëerd die koudebestendige muggensoorten in staat stellen hun levenscycli te voltooien in regio's die voorheen te hard voor hen waren.

'De extreme weersomstandigheden van IJsland - de koude temperaturen, korte zomers en plotselinge vorst - hebben historisch gezien voorkomen dat muggen zich vestigden,' zei klimaatonderzoeker Dr. Elín Jónsdóttir. 'De gestage stijging van de gemiddelde temperaturen en mildere seizoensovergangen veranderen die vergelijking dramatisch.'

Soortkenmerken

De Culiseta annulata, algemeen bekend als de geringde wintersteekmug, is bijzonder geschikt voor het veranderende klimaat van IJsland. Volgens Wikipedia overwintert deze soort in zijn volwassen stadium en kan bevriezingstemperaturen overleven door beschutting te zoeken in grotten, kelders en andere beschermde locaties. Hoewel hij mensen en dieren steekt, staat hij niet bekend als drager van grote ziekten zoals malaria of knokkelkoorts.

De soort komt al veel voor in andere Noord-Europese landen, waaronder Nederland, waar hij een bekende verschijning is. 'Deze mug is een specialist in koud weer,' merkte entomoloog Dr. Maria Valentina Marras op. 'Zijn vermogen om als volwassene te overwinteren maakt hem bijzonder goed aangepast om zich te vestigen in opwarmende noordelijke regio's.'

Bredere implicaties

Deze ontdekking sluit aan bij wereldwijde patronen van insectenuitbreiding naar voorheen onherbergzame noordelijke regio's. Onderzoek van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding toont aan dat klimaatverandering een dramatische toename veroorzaakt van door muggen overgedragen ziekten in heel Europa, met recorduitbraken van het West-Nijlvirus, Chikungunya en knokkelkoorts in 2025.

Hoewel de huidige ontdekking een relatief onschadelijke soort betreft, waarschuwen wetenschappers dat de vestiging van elke muggenpopulatie de weg kan banen voor gevaarlijkere soorten. 'Dit is een kanarie in de kolenmijn voor Arctische ecosystemen,' waarschuwde milieuwetenschapper Dr. Kristján Þórðarson. 'Naarmate de temperaturen blijven stijgen, zullen we waarschijnlijk meer soorten naar het noorden zien verhuizen, met mogelijk significante gevolgen voor de volksgezondheid en lokale ecosystemen.'

Monitoring en respons

IJslandse autoriteiten houden nu nauwlettend in de gaten of de muggen de komende winter kunnen overleven, wat zal bepalen of ze een permanente populatie vestigen. Milieuagentschappen hebben aanvullende surveillancevallen opgezet in de hele Kjos-regio en werken samen met lokale bewoners om potentiële broedplaatsen te identificeren.

De ontdekking heeft geleid tot hernieuwde oproepen tot klimaatactie in IJsland, dat ambitieuze doelen heeft om vóór 2040 CO2-neutraal te worden. Zoals een overheidsfunctionaris opmerkte: 'Dit gaat niet alleen over muggen - het gaat over de fundamentele veranderingen die plaatsvinden in ons milieu. We moeten deze veranderingen begrijpen en ons dienovereenkomstig aanpassen.'

Het verschijnen van muggen op IJsland dient als een tastbare herinnering aan hoe klimaatverandering zelfs de meest afgelegen en voorheen stabiele ecosystemen vormgeeft, met implicaties die veel verder reiken dan de insectenwereld.