Nord Stream-verdachte in Duitsland, verdediging eist immuniteit

Hoofdverdachte Nord Stream-sabotage uitgeleverd aan Duitsland

In een belangrijke ontwikkeling in een van Europa's meest geopolitiek geladen onderzoeken is de Oekraïner Serhii K. uitgeleverd van Italië naar Duitsland om terecht te staan voor de sabotage van de Nord Stream-gasleidingen in 2022. De 49-jarige verdachte, die in augustus 2025 tijdens een vakantie in Rimini werd gearresteerd, verblijft nu in Duitse hechtenis in afwachting van een proces voor wat het Openbaar Ministerie omschrijft als 'de grootste sabotageactie in de recente Duitse geschiedenis.'

Verdediging claimt 'functionele immuniteit' voor staatsdaad

Het verdedigingsteam, onder leiding van Duits-Oekraïense advocate Ilona Menaker, voert een ongekende juridische strijd op basis van het principe van 'functionele immuniteit' in het internationaal recht. 'Wij zijn van mening dat de Duitse rechter überhaupt niet in de positie is om hierover te oordelen,' zei Menaker tegen verslaggevers vanuit haar kantoor in Berlijn. 'Als dit een staatsactie van Oekraïne was, kan een individu niet verantwoordelijk worden gehouden voor werk dat werd verricht voor die staat.'

De verdediging stelt dat de sabotage van de Nord Stream-leidingen—die plaatsvond in september 2022, zeven maanden na de Russische invasie in Oekraïne—moet worden beschouwd als een militaire actie in oorlogstijd in plaats van een criminele daad. Deze juridische strategie volgt op een vergelijkbaar succesvol argument in Polen, waar een andere verdachte, Volodymyr Z., in oktober 2025 werd vrijgelaten nadat een Poolse rechter oordeelde dat de Duitse jurisdictie niet van toepassing was en dat de sabotage een militaire actie tijdens oorlogstijd vormde.

Het vermeende complot: een zeilbootmissie vanuit Rostock

Volgens Duitse aanklagers en onderzoeksrapporten van Nieuwsuur coördineerde Serhii K. naar verluidt een missie waarbij een groep verdachten een zeilboot huurde vanuit de Noord-Duitse havenstad Rostock. Het vaartuig, dat onder Duitse vlag voer, zou explosieven hebben vervoerd naar de locatie van de Nord Stream-leidingen in de Oostzee, waar meerdere explosies op 26 september 2022 drie van de vier pijpleidingen beschadigden.

De Nord Stream-leidingen, bestaande uit Nord Stream 1 en Nord Stream 2, waren ontworpen om Russisch aardgas rechtstreeks naar Duitsland te transporteren via de Oostzee. Ten tijde van de sabotage was geen van beide leidingen operationeel—Nord Stream 2 was nooit in gebruik genomen vanwege de Duitse schorsing van certificering na de Russische invasie, terwijl Nord Stream 1 was stilgelegd voor 'onderhoud' door het Russische energiebedrijf Gazprom.

Complexe jurisdictievragen

De zaak kent talrijke juridische complexiteiten. De sabotage vond plaats in internationale wateren binnen de economische zones van Denemarken en Zweden, die beide hun onderzoeken in februari 2024 sloten zonder daders te identificeren. Het Duitse onderzoek loopt nog steeds, waarbij aanklagers stellen dat zij jurisdictie hebben omdat de aanval gericht was tegen Duitse kritieke infrastructuur en de betrokken zeilboot onder Duitse vlag voer.

'K. ontkent alles en wij verwerpen alle beschuldigingen,' verklaarde Menaker over haar cliënt. 'Hij kan niet bij zijn vrouw en vier kinderen in Kyiv zijn, terwijl hij er voor hen wil zijn in oorlogstijd.' De advocate beschreef de moeilijke detentie van haar cliënt in Italië, waar hij werd vastgehouden tussen IS-terreurverdachten in de zwaarst bewaakte gevangenis van het land en uit protest enige tijd in hongerstaking ging.

Geopolitieke implicaties en lopende onderzoeken

De Nord Stream-sabotage is sinds 2022 een van Europa's meest mysterieuze geopolitieke gebeurtenissen gebleven. Volgens Reuters heeft het Duitse onderzoek zeven verdachten geïdentificeerd, waaronder voormalige leden van een privé-duikschool in Kyiv, van wie er één is overleden. De zaak heeft diplomatieke spanningen veroorzaakt, waarbij Poolse functionarissen de acties van verdachten zouden verdedigen als legitieme zelfverdediging tegen Russische agressie.

De pijpleidingen waren lang controversieel, waarbij Oost-Europese landen ze zagen als het omzeilen van hun belangen en het versterken van de Russische positie. De Verenigde Staten hadden zich ook tegen de projecten verzet, waarbij toenmalig president Donald Trump in 2019 waarschuwde dat Nord Stream 2 Europa tot een 'gijzelaar van Rusland' kon maken.

Wat komt er nu

Nu Serhii K. in Duitse hechtenis verblijft, gaat de zaak naar wat een baanbrekende rechtszaak kan worden die de grenzen van internationaal recht, staatsimmuniteit en jurisdictie over oorlogshandelingen test. De verdachte wordt beschuldigd van onder meer samenspanning tot het veroorzaken van een explosie, anticonstitutionele sabotage en vernietiging van belangrijke constructies, met mogelijke gevangenisstraffen tot 15 jaar.

Menaker blijft optimistisch over de vrijlating van haar cliënt: 'Hij verdient de vrijheid om terug te gaan naar zijn vrouw, zijn kinderen en zijn land.' Duitse autoriteiten lijken echter vastbesloten om door te gaan met wat zij beschouwen als een aanval op de energiezekerheid van het land, wat het toneel vormt voor een complexe juridische strijd die in heel Europa en daarbuiten nauwlettend zal worden gevolgd.