Nieuwe Tsjechische defensieminister monddood gemaakt over Oekraïne
In de eerste crisis van de nieuwe Tsjechische coalitieregering is defensieminister Jaromír Zuna door zijn eigen extreemrechtse partij SPD verboden om nog over Oekraïne te spreken. De maatregel volgt slechts dagen nadat Zuna aantrad en publiekelijk zijn steun aan Kyiv bevestigde, wat diepe verdeeldheid binnen het regeringsbloot aan het licht bracht.
Een controversiële eerste verklaring
De controverse barstte los op 19 december 2025, toen Zuna zijn eerste persconferentie als defensieminister hield. De luitenant-generaal, aangesteld als 'onafhankelijk expert' door de SPD, verraste velen door duidelijk te stellen: 'Onze steun aan Oekraïne zal doorgaan' en 'Oekraïne verdedigt zichzelf, Rusland is de agressor.' Deze uitspraken, hoewel ze het mainstream Tsjechische en Europese standpunt weerspiegelen, botsten direct met het pro-Russische platform van de SPD.
SPD-leider Tomio Okamura, bekend om zijn pro-Russische houding ondanks eerdere anti-Russische retoriek, trad snel op om de schade te beperken. Na spoedoverleg met coalitiepartners ANO en de Motoristen werd besloten dat Zuna mocht aanblijven, maar alleen nog over binnenlandse militaire zaken mocht spreken. Buitenlands beleid, met name betreffende Oekraïne, zou uitsluitend door premier Andrej Babiš worden behandeld.
Het munitie-initiatief op het spel
In het hart van het conflict ligt het Tsjechisch geleide munitie-initiatief voor Oekraïne, dat een cruciale levenslijn is geworden voor de strijdkrachten van Kyiv. Volgens rapporten heeft het programma ongeveer 100 miljard Tsjechische kronen (€4 miljard) opgehaald en meer dan 4 miljoen munitierondes aan Oekraïne geleverd, waaronder 1,8 miljoen granaten alleen al in 2025. Het initiatief, gecoördineerd met Nederland en Denemarken, heeft de artilleriesituatie van Oekraïne aanzienlijk verbeterd.
Zuna had steun uitgesproken voor voortzetting van dit programma, maar zijn partij is er fel op tegen. Okamura heeft gesteld dat 'geen enkele cent van Tsjechische burgers' naar wapens voor Oekraïne zou moeten gaan. Het compromis houdt volgens berichten in dat het initiatief uit de portefeuille van het defensieministerie wordt gehaald om de 'vingerafdruk' van de SPD op het project te vermijden.
Een minister monddood gemaakt
Het monddood maken van Zuna is opmerkelijk compleet. Tsjechische journalisten melden dat ze geen contact met hem kunnen krijgen, zijn X-account (voorheen Twitter) is verwijderd, en hij verscheen in een video waarin hij beloofde niet naar Oekraïne te reizen. De krant Denik N omschreef hem als iemand met 'de blik van een krijgsgevangene' in de beelden.
Oppositiepoliticus Martin Kupka bekritiseerde de maatregel scherp en zei: 'De SPD maakt zijn eigen defensieminister monddood om te voorkomen dat hij zegt dat Rusland een agressor is.' De situatie benadrukt de spanningen binnen de nieuwe coalitie, die de populistische ANO-partij van Babiš samenbrengt met de extreemrechtse SPD en Motoristen.
Bredere coalitieproblemen
Dit is niet het enige probleem waarmee de nieuwe regering wordt geconfronteerd. President Petr Pavel, die tot de oppositie behoort, heeft geweigerd Motoristen-leider Filip Turek als milieuminister aan te stellen vanwege racistische, antisemitische en homofobe Facebook-berichten. Buitenlandminister Petr Macinka behandelt tijdelijk de milieuportefeuille.
Bovendien ondervond Babiš vertraging bij zijn aanstelling als premier omdat president Pavel eiste dat hij afstand zou nemen van zijn meer dan 200 bedrijven om belangenverstrengeling te voorkomen. Babiš heeft zijn bedrijven sindsdien in een trustfonds ondergebracht.
De coalitie, die 108 van de 200 parlementszetels bezit, hoopt na de feestdagen haar definitieve regeerakkoord te presenteren. Het Zuna-incident roept echter serieuze vragen op over hoe de regering zal functioneren en welk niveau van steun de Tsjechische Republiek aan Oekraïne zal blijven geven.
Europese implicaties
De situatie heeft bredere implicaties voor de Europese veiligheid. De Tsjechische Republiek is een van de sterkste supporters van Oekraïne binnen de EU geweest, en het munitie-initiatief is bijzonder succesvol gebleken. Volgens Kyiv Independent veranderde het programma de artilleriegranatenverhouding van 1-op-10 in het voordeel van Rusland naar 1-op-2.
Premier Babiš heeft gezegd dat elke beslissing over de toekomst van het munitie-initiatief wordt uitgesteld tot begin 2026. Voorlopig zal defensieminister Zuna zich concentreren op militaire aankopen en personeelszaken terwijl hij zwijgt over het onderwerp dat zijn eerste week in functie heeft gedefinieerd.