VS breidt deportaties naar derde landen in Afrika uit
De Trump-regering breidt haar omstreden programma voor deportaties naar derde landen snel uit naar Afrikaanse landen, waarbij vijf landen nu migranten accepteren die de Verenigde Staten wil verwijderen. Rwanda, Ghana, Oeganda, Eswatini en Zuid-Soedan hebben allemaal afspraken gemaakt met Washington om gedeporteerden te ontvangen die vaak geen band hebben met deze Afrikaanse landen.
'Dat er zo weinig bekend is over deze deals, en over de omstandigheden waar deze mensen in terechtkomen, is een groot probleem,' zegt Galina Cornelisse, hoogleraar transnationaal recht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. 'Regelmatig is zo'n vliegtuig al vertrokken voordat een rechter uitspraak heeft gedaan over de vraag of de uitzetting wel legitiem is.'
Financiële prikkels drijven overeenkomsten
De financiële regelingen achter deze deals worden steeds duidelijker. Rwanda ontvangt 7,5 miljoen dollar van de VS voor het accepteren van maximaal 250 gedeporteerden, terwijl Eswatini 5,1 miljoen dollar krijgt voor het opnemen van migranten. Human Rights Watch heeft deze financiële prikkels gedocumenteerd in hun recente rapporten.
'En zo wordt er een win-winsituatie gecreëerd,' stelt Laetitia Bader, directeur Hoorn van Afrika bij Human Rights Watch. 'Economische en politieke voordelen voor Afrikaanse landen, in ruil voor het opnemen van de migranten waar de VS zo graag van af wil. En migranten zijn daarvan de dupe.'
Mensenrechtenzorgen nemen toe
De omstandigheden waar gedeporteerden bij aankomst mee te maken krijgen, roepen serieuze mensenrechtenzorgen op. Advocaten van naar Ghana gestuurde migranten vertelden journalisten dat hun cliënten 'zestien uur vast hadden gezeten in dwangbuizen' tijdens hun vlucht. Na aankomst werden ze vastgezet in 'verschrikkelijke omstandigheden.' Soortgelijke berichten zijn opgedoken uit Zuid-Soedan en Eswatini, waar migranten direct na landing werden opgesloten.
Bader wijst op de slechte omstandigheden in dit soort detentiecentra: 'Ze zijn overvol en de hygiëne is slecht.' Volgens haar mogen migranten vaak geen contact hebben met familie of een advocaat.
Juridische uitdagingen en internationaal recht
Het programma staat voor aanzienlijke juridische uitdagingen met betrekking tot due process en beschermingen onder internationaal recht. VN-mensenrechtenexperts hebben ernstige bezorgdheid geuit over de hervatting van Amerikaanse deportaties naar derde landen, waarbij ze waarschuwen dat deze praktijk aanzienlijke mensenrechtenzorgen oproept.
Cornelisse merkt de erosie van internationale rechtssystemen op: 'Andere landen zien hoe in de VS uitspraken van rechters niet worden afgewacht of genegeerd, en denken: laten wij dit ook proberen.' Ze benadrukt echter verschillen tussen Amerikaanse en Europese rechtssystemen: 'In Europa kunnen rechters makkelijker iets tegenhouden, zoals het plan van het Verenigd Koninkrijk om migranten naar Rwanda te sturen om daar hun asielprocedure af te wachten.'
Groeiende lijst van partnerlanden
De gestage groei van Afrikaanse landen die bereid zijn gedeporteerden uit de VS te accepteren, baart experts zorgen. 'Het gaat nu nog om kleine aantallen, maar er is een reële kans dat dit een stuk groter gaat worden,' denkt Cornelisse. 'Hoe meer regeringen instemmen met dit soort deals, hoe normaler het wordt. Terwijl het dat dus niet is.'
Niet alle Afrikaanse landen zijn bereid geweest om deel te nemen. Nigeria heeft expliciet geweigerd afspraken te maken met Washington. 'Wij verzoeken Afrikaanse staatshoofden dringend om niet te buigen,' zegt Bader.
De uitbreiding van deze deportatieovereenkomsten vertegenwoordigt een significante verschuiving in het Amerikaanse immigratiebeleid en roept fundamentele vragen op over mensenrechtenbescherming in internationaal migratiebeheer.