Historisch verdrag markeert nieuw hoofdstuk voor inheemse rechten in Australië
In een mijlpaalmoment voor Australische verzoening heeft de deelstaat Victoria het eerste officiële verdrag van het land met zijn inheemse bevolking ondertekend, waarbij een permanent vertegenwoordigend orgaan wordt opgericht dat de regering zal adviseren over zaken die Aboriginal- en Straat Torres-eilandbewoners aangaan. Het verdrag, dat op 12 december 2025 van kracht wordt, vertegenwoordigt een belangrijke doorbraak in Australië's lange en problematische relatie met zijn Eerste Volkeren.
'Vandaag begint een nieuw hoofdstuk in het verhaal van onze staat,' verklaarde Victoriaans premier Jacinta Allan tijdens de ondertekeningsceremonie in Melbourne. 'Wanneer mensen echt kunnen meepraten over zaken die hun leven beïnvloeden, verbeteren hun vooruitzichten en wordt onze staat rechtvaardiger.'
Breuk met koloniaal erfgoed
Australië loopt achter op andere voormalige koloniën zoals de Verenigde Staten, Canada en Nieuw-Zeeland bij het aangaan van formele overeenkomsten met inheemse bevolkingsgroepen. In tegenstelling tot deze landen heeft Australië nooit verdragen gesloten met zijn oorspronkelijke bewoners na de Britse kolonisatie in 1788. De koloniale periode kende systematische verdrijving, geweld en beleid zoals het 'Wit Australië'-beleid dat tot de jaren 70 voortduurde, waarbij inheemse kinderen bij hun families werden weggehaald.
Het verdrag stelt de First Peoples' Assembly of Victoria in als permanente autoriteit onder de overkoepelende organisatie Gellung Warl, wat 'gepunte speer' betekent in de Gunaikurnai-taal. Dit orgaan krijgt beslissingsbevoegdheid over specifieke zaken die inheemse mensen direct raken en omvat een onafhankelijk verantwoordingsmechanisme zoals vereist door de Nationale Overeenkomst over het Dichten van de Kloof.
Pad naar verzoening
Het verdragsproces begon in 2016 met de oprichting van het Aboriginal Representative Body, dat evolueerde naar de First Peoples' Assembly. De Assembly hield haar eerste verkiezingen in 2019 en noteerde een recordopkomst bij de verkiezingen van 2023 waarbij 22 nieuwe vertegenwoordigers werden gekozen uit 75 kandidaten.
Gunditjmara-vrouw Jill Gallagher beschreef het verdrag als vertegenwoordigend voor 'het verhaal van het verzet van de Aboriginal-bevolking' en noemde het een 'keerpunt' voor het helen van oude wonden en het opbouwen van nieuwe relaties gebaseerd op waarheid en wederzijds respect.
Een juridisch expert van de Universiteit van New South Wales merkte op dat 'dit moment de verdragsbesprekingen in de rest van het land zal beïnvloeden,' waarmee hij het potentiële nationale belang van Victoria's doorbraak benadrukte.
Context van nationale strijd
De verdragsprestatie komt slechts twee jaar nadat Australiërs een nationaal referendum verwierpen dat een Inheemse Stem in het Parlement zou creëren. In oktober 2023 was bijna 60% van de kiezers tegen de grondwetswijziging die Aboriginal- en Straat Torres-eilandbewoners als Australië's Eerste Volkeren zou erkennen en hen een adviserende rol in de grondwet zou geven.
Dit contrast tussen vooruitgang op deelstaatniveau en nationaal verzet onderstreept het complexe landschap van inheemse rechten in Australië. Terwijl Victoria vooruitgaat met formele erkenning en vertegenwoordiging, blijft het nationale gesprek verdeeld.
Aanpak van historische onrechtvaardigheden
Het verdrag omvat formele excuses aan inheemse volkeren en stelt mechanismen in voor waarheidsvertelling over historische onrechtvaardigheden. Het bouwt voort op het werk van de Yoorrook Justice Commission, die historische en voortdurende onrechtvaardigheden onderzoekt die Eerste Volkeren in Victoria hebben ervaren.
De ongeveer één miljoen Aboriginal- en Straat Torres-eilandbewoners van Australië scoren nog steeds onder het nationale gemiddelde op vrijwel alle sociaaleconomische indicatoren, waaronder levensverwachting, onderwijsprestaties en werkgelegenheidscijfers. Het verdrag heeft tot doel deze verschillen aan te pakken door inheemse gemeenschappen directe invloed te geven op beleid dat hun gezondheid, huisvesting, onderwijs en cultureel behoud raakt.
Zoals premier Allan benadrukte, vertegenwoordigt het verdrag meer dan symbolische erkenning—het gaat om praktische verbeteringen in het leven van inheemse mensen en het creëren van een rechtvaardigere samenleving voor alle Victorianen.