NATO-leider wijst oproepen voor EU-defensieonafhankelijkheid af
NATO-secretaris-generaal Mark Rutte heeft voorstellen voor Europese defensieonafhankelijkheid van de Verenigde Staten resoluut afgewezen en benadrukt dat trans-Atlantische samenwerking essentieel blijft voor de Europese veiligheid. In een recent interview met European Newsroom benadrukte Rutte dat Europa weliswaar meer verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn defensie, maar dat dit naast de VS moet gebeuren in plaats van via volledige autonomie.
Het debat over de trans-Atlantische alliantie
De discussie vindt plaats tegen de achtergrond van toenemende oproepen van sommige Europese politici voor meer strategische autonomie. Manfred Weber, leider van de conservatieve Europese Volkspartij (EVP) en de grootste fractie in het Europees Parlement, heeft gepleit voor wat hij een 'Europees NAVO' noemt - een defensiestructuur onder EU-commando die onafhankelijk van de door de VS geleide alliantie zou kunnen opereren.
Rutte, die 14 jaar als Nederlands premier diende voordat hij in oktober 2024 NATO-secretaris-generaal werd, erkende Webers standpunt maar bood een ander perspectief. 'Laten we niet vergeten dat als het om Europa en de NAVO gaat, er meer is dan de EU,' zei Rutte, erop wijzend dat de 23 EU-landen binnen de NAVO slechts ongeveer een kwart van de totale economische output van de alliantie vertegenwoordigen.
De 5% defensie-uitgaven verbintenis
Rutte benadrukte de historische overeenkomst die tijdens de NAVO-top van juni 2025 in Den Haag werd bereikt, waarbij alle bondgenoten zich ertoe verbonden defensie-uitgaven te verhogen tot 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) tegen 2035. Dit vertegenwoordigt een aanzienlijke stijging ten opzichte van het vorige streefcijfer van 2% dat veel NAVO-leden moeilijk konden halen.
'Ik denk dat het nog steeds een van de grootste buitenlandse beleidsoverwinningen van president Trump is, de 5 procent, de duidelijke toezegging om meer te produceren,' zei Rutte, verwijzend naar de druk van de Amerikaanse regering op Europese bondgenoten om meer bij te dragen aan de collectieve defensie.
Het nieuwe uitgavendoel, gedetailleerd in De Verklaring van de Top van Den Haag, vereist minstens 3,5% van het bbp voor kernverdedigingseisen en NAVO-capaciteitsdoelen, waarbij de resterende 1,5% wordt toegewezen aan kritieke infrastructuurbescherming, netwerkverdediging en versterking van de defensie-industriële basis.
Strategische realiteiten en Russische dreigingen
Ruttes standpunt weerspiegelt groeiende zorgen over de Europese veiligheid te midden van aanhoudende Russische agressie. In een aparte toespraak in Berlijn eerder in december 2025 waarschuwde Rutte dat Rusland onder president Vladimir Poetin 'brutaler, roekelozer en meedogenlozer' is geworden, met alarmerende statistieken die aantonen dat Rusland alleen al in 2025 meer dan 46.000 drones en raketten tegen Oekraïne heeft gelanceerd.
Inlichtingenbeoordelingen suggereren dat Rusland al in 2027 een serieuze bedreiging voor NAVO-grondgebied zou kunnen vormen, waardoor trans-Atlantische eenheid belangrijker is dan ooit. Rutte benadrukte dat 'het vermogen van Oekraïne om Rusland te weerstaan cruciaal is om een mogelijke Russische invasie van NAVO-grondgebied te voorkomen, wat een Derde Wereldoorlog zou kunnen veroorzaken.'
Economische en strategische overwegingen
De NAVO-chef wees op praktische beperkingen van alleen EU-defensiesamenwerking. 'Vijfenzeventig procent bevindt zich nog steeds buiten de EU,' merkte hij op, verwijzend naar NAVO-leden zoals het VK, Noorwegen, Canada en de VS. Deze economische realiteit maakt volledige EU-defensieonafhankelijkheid onpraktisch, volgens Rutte.
Hij benadrukte ook strategische gebieden zoals het Noordpoolgebied en de Noord-Atlantische Oceaan die gezamenlijke Amerikaans-Europese defensiesamenwerking vereisen, gebieden waar alleen EU-capaciteiten ontoereikend zouden zijn tegen potentiële bedreigingen.
Europese verantwoordelijkheid binnen de NAVO
Hoewel hij oproepen tot onafhankelijkheid afwees, onderschreef Rutte sterk toegenomen Europese defensie-inspanningen binnen het NAVO-kader. 'De Verenigde Staten verwachten dat Europa meer verantwoordelijkheid neemt en meer geld uitgeeft aan defensie,' vertelde hij aan dpa, en voegde toe dat 'Ik er absoluut van overtuigd ben dat de VS volledig geïnvesteerd is in de NAVO. Daar bestaat geen twijfel over.'
Rutte prees de Duitse toezegging om defensie-uitgaven te verhogen tot 3,5% van het bbp tegen 2029 als een voorbeeld van Europese bondgenoten die hun bijdragen vergroten. Hij benadrukte dat het doel zou moeten zijn 'dit naast de VS te doen' in plaats van afzonderlijk.
De toekomst van trans-Atlantische defensie
Het debat vindt plaats op een kritiek moment voor de Europese veiligheid. Met de oorlog in Oekraïne die voortduurt en Rusland geen tekenen van terugtrekking vertoont, staan Europese leiders voor moeilijke keuzes over defensieprioriteiten en middelenallocatie.
Ruttes standpunt vertegenwoordigt het mainstream NAVO-standpunt dat hoewel Europese defensiecapaciteiten moeten worden versterkt, dit binnen het gevestigde trans-Atlantische kader moet gebeuren in plaats van via aparte structuren. Zoals hij het stelde: 'De Europese veiligheid is het sterkst wanneer er nauw wordt samengewerkt met Amerikaanse bondgenoten.'
De discussie zal waarschijnlijk voortduren terwijl Europese landen werken aan de implementatie van het ambitieuze doel van 5% defensie-uitgaven en tegelijkertijd oproepen tot meer strategische autonomie afwegen tegen de praktische realiteiten van mondiale veiligheidsuitdagingen.