NAVO-chef balanceert tussen trans-Atlantische spanningen
NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte staat voor een van zijn meest delicate evenwichtsoefeningen terwijl hij de eenheid van het bondgenootschap probeert te behouden ondanks escalerende spanningen tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie. De voormalige Nederlandse premier, die in oktober 2024 de hoogste civiele functie bij de NAVO op zich nam, navigeert door een geopolitiek mijnenveld waar de twee machtigste blokken van het bondgenootschap steeds meer botsen over fundamentele veiligheidsprioriteiten.
Een verdeeld bondgenootschap
De kloof werd dramatisch zichtbaar met de publicatie van de Nationale Veiligheidsstrategie 2025 van de Trump-administratie, die openlijk vraagtekens zet bij de vraag of Europese landen de komende decennia "betrouwbare bondgenoten" zullen blijven. Het document bekritiseert Europees immigratiebeleid, dalende geboortecijfers en wat het onderdrukking van vrijheid van meningsuiting noemt, en suggereert dat deze factoren kunnen leiden tot "beschavingsuitwissing" die de militaire en economische kracht van Europa ondermijnt.
'Als het zo doorgaat, is Europa over twintig jaar niet te herkennen, waardoor het maar de vraag is of Europese landen economisch en militair nog wel sterk genoeg zijn om een betrouwbare bondgenoot te zijn,' staat in het strategiedocument, dat retoriek herhaalt die eerder geassocieerd werd met de Russische president Vladimir Poetin.
Rutte's diplomatieke koorddans
Rutte, die vandaag sprak op een veiligheidsconferentie in Berlijn, benadrukte het cruciale belang van trans-Atlantische eenheid terwijl hij zorgvuldig directe kritiek op beide kanten vermeed. 'Dit is niet het moment om alleen te gaan,' verklaarde Rutte in wat zijn kenmerkende boodschap is geworden sinds zijn aantreden. 'Onze kracht ligt in onze collectieve verdediging en gedeelde inzet voor democratische waarden.'
Het bezoek van de NAVO-chef aan Duitsland komt op een bijzonder gevoelig moment. Duitse bondskanselier Friedrich Merz heeft Amerikaanse bemoeienis met Europese aangelegenheden "onaanvaardbaar" genoemd, terwijl de voorzitter van de Europese Raad, António Costa, heeft betwijfeld of de VS zich nog als vriend gedraagt. 'Die komen niet met dreigementen, ze respecteren elkaar,' merkte Costa recentelijk op.
Strategische herschikking
De spanningen weerspiegelen diepere strategische meningsverschillen die sinds Donald Trumps terugkeer naar het Witte Huis aan het broeien zijn. De Amerikaanse regering heeft directe onderhandelingen gevoerd met de Russische president Vladimir Poetin zonder Europese deelname, terwijl vicepresident J.D. Vance heeft gesuggereerd dat Europa's grootste veiligheidsbedreigingen van binnenuit komen—door massa-immigratie en wat hij censuur van rechtse partijen noemt.
Ondanks deze uitdagingen heeft Rutte enkele opmerkelijke successen geboekt. Op de NAVO-top in Den Haag deze zomer kwamen alle 32 lidstaten overeen tot een ongekende verhoging van defensie-uitgaven, waarbij ze zich verbonden tot 5% van het BBP—een doelstelling die steun aan Oekraïne omvat. Dit kwam nadat Washington had gedreigd zijn verantwoordelijkheid voor de Europese veiligheid te verminderen.
De 'Trump-fluisteraar' strategie
Diplomaten die bekend zijn met Ruttes aanpak beschrijven zijn methode als "Trump-fluisteren"—open kanalen met de Amerikaanse president behouden terwijl Europese bondgenoten worden gerustgesteld. Deze delicate dans heeft op verschillende momenten schadebeperking vereist, vooral toen Oekraïens president Volodymyr Zelensky publiekelijk werd vernederd in het Witte Huis. Rutte slaagde erin de spanningen te verzachten en een vervolgbijeenkomst tussen Zelensky en Trump met Europese leiders te faciliteren.
'Zolang de Europese veiligheid van de Amerikanen afhangt, heeft hij geen keus,' zegt een bron dicht bij Rutte, die de aanpak van de secretaris-generaal uitlegt. 'De kritiek op al te veel gevlei neemt hij voor lief.'
Vooruitblik
De directe uitdaging voor Rutte is zijn geloofwaardigheid aan beide kanten te behouden. Europese leiders willen sterkere verdediging van hun belangen, terwijl de Trump-administratie voortdurende eerbied voor Amerikaans leiderschap verwacht. Ruttes toespraak in Berlijn vandaag vertegenwoordigt een nieuwe poging om deze groeiende kloof te overbruggen.
Zoals de laatste NAVO-persconferentie onthulde, wordt het bondgenootschap geconfronteerd met meerdere uitdagingen tegelijk: Ruslands voortdurende oorlog in Oekraïne, hybride dreigingen inclusief cyberaanvallen en sabotage, en nu interne verdeeldheid tussen zijn machtigste leden. Hoe Rutte deze concurrerende druk navigeert, zal waarschijnlijk zijn ambtstermijn definiëren en mogelijk de toekomst van trans-Atlantische veiligheidssamenwerking hervormen.