NAVO stelt historische defensie-uitgavendoel van 5% vast

Historische overeenkomst op top in Den Haag

NAVO-leiders hebben tijdens de top van 2025 in Den Haag een historische overeenkomst bereikt waarin alle lidstaten zich ertoe verbinden hun defensie-uitgaven te verhogen naar 5% van het bbp tegen 2035. Dit vertegenwoordigt meer dan een verdubbeling van de vorige norm van 2% die in 2014 werd vastgesteld en markeert de belangrijkste defensie-investeringsbelofte in de 76-jarige geschiedenis van de alliantie.

Het nieuwe Haags Investeringsplan stelt een tweeledige structuur vast: 3,5% van het bbp moet worden toegewezen aan kern militaire uitgaven inclusief personeel, operaties en uitrusting, terwijl de resterende 1,5% kan worden gericht op veiligheidsgerelateerde uitgaven zoals cybersecurity, bescherming van kritieke infrastructuur en defensie-innovatie.

Strategische verschuiving na groeiende dreigingen

Het besluit komt te midden van toenemende veiligheidszorgen na de voortdurende agressie van Rusland in Oekraïne en groeiende mondiale instabiliteit. In zijn eerste grote toespraak als NAVO-secretaris-generaal benadrukte Mark Rutte de noodzaak van onmiddellijke actie: 'We moeten overschakelen naar een oorlogsmentaliteit en onze defensieproductie en defensie-uitgaven een turbo geven. De veiligheidsomgeving eist niets minder.'

De top toonde zowel eenheid als verdeeldheid onder de 32 lidstaten. Polen, al de grootste relatieve defensie-uitgever van de NAVO met 4,5% van het bbp, verwelkomde het ambitieuze doel. De Poolse minister van Defensie Mariusz Błaszczak merkte op: 'Deze toezegging toont aan dat de NAVO de ernst van de veiligheidssituatie begrijpt. Polen loopt voorop en we zijn blij dat anderen volgen.'

Lidstaatverbintenissen en uitdagingen

Hoewel de meeste leden het nieuwe doel omarmden, blijven er aanzienlijke uitdagingen. Spanje kreeg een vrijstelling van de 5%-verbintenis vanwege binnenlandse budgetbeperkingen en welzijnsprioriteiten, terwijl Slowakije en Griekenland twijfels uitten over de haalbaarheid van zulke snelle verhogingen.

Volgens recente gegevens voldoen momenteel slechts 11 van de 32 NAVO-leden aan het vorige uitgavendoel van 2%. De Verenigde Staten blijven de grootste absolute bijdrager, met ongeveer $980 miljard aan jaarlijkse defensie-uitgaven, wat ongeveer 65% van het totale NAVO-defensiebudget vertegenwoordigt.

Oost-Europese landen hebben zich bijzonder uitgesproken over de noodzaak van verhoogde uitgaven. De Estse minister van Defensie Hanno Pevkur merkte op: 'De Baltische landen hebben hun uitgaven al aanzienlijk verhoogd. Nu moeten we samenwerken om ervoor te zorgen dat alle bondgenoten de urgentie van dit moment begrijpen.'

Capaciteitsinvesteringen en modernisering

De top behandelde ook kritieke capaciteitshiaten en moderniseringsprioriteiten. Defensieministers kwamen overeen over nieuwe capaciteitsdoelen gericht op lucht- en raketaftweer, langeafstandsaanvalscapaciteiten en verbeterde cyberverdediging. De alliantie streeft ernaar de voorraden wapens en uitrusting met 30% te verhogen om potentiële kwetsbaarheden in de toeleveringsketen aan te pakken.

Grote uitrustingsaankoopprogramma's zijn al aan de gang in de hele alliantie. De recente aankoop van Polen van 180 Zuid-Koreaanse K2-tanks voor $6,7 miljard zal het land meer gevechtstanks geven dan Duitsland, Frankrijk, het VK en Italië samen. Soortgelijke moderniseringsinspanningen vinden plaats in heel Europa, met bijzondere nadruk op artillerie, luchtafweersystemen en maritieme capaciteiten.

Implementatie en toezicht

Lidstaten moeten tegen midden 2026 gedetailleerde nationale routekaarten indienen waarin hun pad naar het bereiken van het 5%-doel wordt uiteengezet. De alliantie zal in 2029 haar eerste grote beoordeling uitvoeren om de voortgang te beoordelen en noodzakelijke aanpassingen te maken.

De overeenkomst vertegenwoordigt een fundamentele verschuiving in de benadering van collectieve veiligheid door de NAVO. Zoals een hoge NAVO-functionaris uitlegde: 'Dit gaat niet alleen over het halen van uitgavendoelen. Het gaat over het fundamenteel transformeren van onze defensie-industriebasis en ervoor zorgen dat we de capaciteiten hebben die nodig zijn om elke potentiële agressor af te schrikken.'

De verbintenis zou de mondiale defensie-uitgaven potentieel met honderden miljarden dollars per jaar kunnen verhogen, wat aanzienlijke economische implicaties heeft en tegelijkertijd het mondiale veiligheidslandschap voor de komende decennia fundamenteel hervormt.