VS-reisverboden voor EU-functionarissen ontketenen digitale oorlog

Trans-Atlantische spanningen lopen op over digitale soevereiniteit

Het besluit van de Trump-regering om visumverboden op te leggen aan voormalig Europees commissaris Thierry Breton en vier Europese digitale rechtenactivisten heeft een grote diplomatieke crisis veroorzaakt tussen de Verenigde Staten en hun Europese bondgenoten. Deze ongekende maatregel, aangekondigd op 23 december 2025, richt zich op personen die volgens Washington 'georganiseerde pogingen hebben ondernomen om Amerikaanse platforms te dwingen Amerikaanse standpunten die zij afwijzen te censureren.'

Wie wordt getroffen en waarom?

De verbannen personen zijn onder meer Thierry Breton, de Franse voormalige EU-commissaris voor Interne Markt die een cruciale rol speelde bij het opstellen van de EU's Digital Services Act (DSA), samen met vier leiders van Europese non-profitorganisaties die desinformatie bestrijden. Onder hen zijn Josephine Ballon en Anna-Lena von Hodenberg, directeuren van het Duitse HateAid, dat slachtoffers van online haatzaaiende uitlatingen ondersteunt.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio verklaarde dat de verboden een reactie zijn op wat hij noemde 'daden van extraterritoriale censuur' gericht tegen Amerikaanse sprekers en bedrijven. 'Deze individuen hebben georganiseerde pogingen ondernomen om Amerikaanse sociale mediaplatforms te dwingen Amerikaanse standpunten die zij afwijzen te censureren, te devalueren en te onderdrukken,' aldus Rubio.

Europese tegenreactie en verdediging van digitale soevereiniteit

De Europese reactie was snel en krachtig. De Europese Commissie veroordeelde het Amerikaanse besluit onmiddellijk en verklaarde: 'Onze digitale regels garanderen een veilig, eerlijk en gelijk speelveld voor alle bedrijven, en worden eerlijk en zonder discriminatie toegepast. Indien nodig zullen we snel en resoluut reageren om onze regelgevende autonomie te verdedigen tegen ongerechtvaardigde maatregelen.'

De Franse president Emmanuel Macron gebruikte platform X om de maatregelen te veroordelen en noemde ze 'intimidatie en dwang gericht op het ondermijnen van de Europese digitale soevereiniteit.' Hij voegde toe: 'Samen met de Europese Commissie en onze Europese partners zullen we onze digitale soevereiniteit en onze regelgevende autonomie blijven verdedigen.'

Het Duitse ministerie van Justitie betuigde solidariteit met de verbannen HateAid-leiders en verklaarde dat zij de 'steun en solidariteit' van de Duitse regering hebben. Het ministerie benadrukte dat 'de regels waarmee we in de digitale ruimte in Duitsland en Europa willen leven, niet in Washington worden gemaakt.'

Digital Services Act centraal in conflict

Het conflict draait om de EU's Digital Services Act, die Breton hielp ontwerpen tijdens zijn ambtstermijn als commissaris van 2019 tot 2024. De DSA, die in augustus 2023 van kracht werd voor zeer grote platforms, creëert een veiligere digitale ruimte door online diensten te reguleren, waaronder sociale media, marktplaatsen en app-stores. Belangrijke bepalingen zijn vereisten voor platforms om illegale inhoud te verwijderen, transparantie over advertenties te bieden en niet-gepersonaliseerde feed-opties aan te bieden om verslavende algoritmen te vermijden.

Amerikaanse functionarissen hebben de DSA en de parallelle Digital Markets Act (DMA) steeds vaker bekritiseerd als discriminerende regelgeving die succesvolle Amerikaanse techbedrijven viseert. Alleen al in 2025 heeft de EU aanzienlijke boetes opgelegd op basis van deze regelgeving, waaronder €2,95 miljard tegen Google, €500 miljoen tegen Apple en €200 miljoen tegen Meta.

Historische context en escalerende spanningen

Het opleggen van individuele reisverboden door de VS is een uitzonderlijke maatregel die historisch gezien was voorbehouden aan personen die worden beschuldigd van wijdverbreide corruptie en mensenrechtenschendingen. Eerdere doelwitten waren onder meer de voormalige Gambiaanse president Yahya Jammeh en Chinese functionarissen die worden beschuldigd van mensenrechtenschendingen in Xinjiang.

Deze laatste stap vertegenwoordigt een significante escalatie in de groeiende trans-Atlantische digitale beleidsoorlog. Zoals gerapporteerd door Fortune, heeft de Trump-regering eerder vergeldingsmaatregelen tegen EU-techregelgeving gedreigd en gewaarschuwd voor heffingen en beperkingen voor Europese bedrijven die op de Amerikaanse markt actief zijn.

Wat gebeurt er nu?

De Europese Commissie heeft om opheldering gevraagd bij de Amerikaanse autoriteiten over de juridische basis voor de verboden. Breton zelf reageerde door de maatregel een 'heksenjacht' te noemen en verdedigde de DSA als democratisch goedgekeurd door 90% van het Europees Parlement en alle 27 EU-lidstaten.

Nu digitaal beleid steeds centraler komt te staan in mondiale machtsdynamieken, benadrukt deze confrontatie fundamentele verschillen in hoe de VS en EU internetbestuur, vrijheid van meningsuiting en bedrijfsverantwoordelijkheid benaderen. Met beide partijen die hun standpunten verdedigen, is het toneel klaargezet voor een langdurige strijd over wie de regels voor de digitale wereld mag bepalen.